Fundering van de woning

De meest gebruikte en bekende methode om een woning te funderen is een heipaal. Indien de woning is voorzien van een paalfundering: de fundering is dan op deze palen gefixeerd. De meest gebruikte en bekende methode om een woning te funderen is een betonnen heipaal, de fundering is op deze palen gefixeerd. De paal heeft een berekende vaste lengte en de paalpunt staat op de vaste (zand)grond.

• De inschatting is dat circa 400.000 woningen in Nederland met funderingsproblemen te maken kunnen krijgen. Dit is een grove inschatting. Funderingen zijn immers niet zichtbaar en bovendien zijn er veranderende omgevingsfactoren die invloed hebben op de staat van de funderingen.
• De inschatting dat 400.000 woningen is een optelsom van de het aantal woningen op houten palen dat een risico loopt en het aantal woningen op staal dat naar verwachting problemen kan krijgen.
• Houten paalfunderingen werden vooral gebruikt in de bouwperiode tot 1970. In Nederland stammen er circa 750.000 woningen uit deze periode.
  • Houten paalfunderingen kunnen kwetsbaar zijn, vooral in minder draagkrachtig bodemgebied. 
  • Een derde heeft of krijgt mogelijk een funderingsprobleem. 
  • Het gaat dan vooral om woningen in  veen- en kleigebied. 
  • Dat aantal kan oplopen als maatregelen uitblijven.

Houten paalfundering

De meest gebruikte en bekende methode om een woning te funderen is een heipaal. Indien de woning is voorzien van houten heipalen, de fundering is op deze palen gefixeerd. De paal heeft een berekende vaste lengte en de paalpunt staat op de vaste (zand)grond. Er zijn meerdere soorten van houten paalfunderingen!

• Er zijn twee varianten op de houten paalfundering: de Amsterdamse en de Rotterdamse. Deze benaming wil niet zeggen dat dit type fundering enkel in deze steden voorkomt. In Rotterdam staan ook woningen met een Amsterdams funderingstype en in bijvoorbeeld Gouda kan een Rotterdamse paalfundering voorkomen.
• Bij de Amsterdamse fundering zit op de houten palen een horizontaal houten balk (ook wel kesp genoemd) met daarboven het langshout. Bij een Rotterdamse paalfundering is er alleen het langshout. Daarboven komt dan een betonbalk waarop de dragende muur staat of gelijk de dragende muur. Houten paalfunderingen werden vooral gebruikt in de bouwperiode tot 1970.

Staalfundering

Fundering op staal (staalfundering) betekent dat een gebouw op een zandlaag staat. De vaste grond is hier de zandlaag die zo hard en stabiel is dat er niet geheid hoeft te worden. De fundering staat direct op deze zandlaag, en minstens 80 cm onder het maaiveld in verband met de vorstgrens. Funderen op staal is alleen mogelijk op zand- en mergelgrond. Algemeen bekend is dat bij woningen welke op ‘staal’ zijn gefundeerd meer risico is op een verzakking, zetting of scheurvorming in het metselwerk. Dit kan komen door wijzigingen in de bodemstructuur in de nabije omgeving.

• In heel Nederland daalt en beweegt de bodem, dit is deels inzichtelijk door op internet te zoeken op ‘bodemdalingskaart‘. Er zijn gebieden waar de bodem 3 mm, of in sommige gebieden zelfs met 10 millimeter per jaar daalt. Deze bodemdaling kan op enig moment verzakte gevels, ongelijke drempels, scheuren in muren, wateroverlast en ook schade aan tuinen, bestrating en rioleringen veroorzaken.
• Woningen met een paalfundering ondervinden over het algemeen minder hinder van de bodemdaling dan woningen met een staalfundering.
• Overheden zijn zich bewust van deze bodemdaling en onderzoeken naar de juiste maatregelen, een definitieve maatregel of oplossing lijkt niet mogelijk. Daarom wordt er vooral gekeken naar de grondwaterstand die van grote invloed is op de bodemdaling, ook is klimaatverandering een belangrijke factor, zeggen onderzoekers. Bij langdurige droogte ontstaan immers scheuren en verzakkingen.
• Schade in en aan woningen ten gevolge van een bodemdaling kan spontaan en op elk moment ontstaan, reeds aanwezig zijn of in de toekomst verder uitbreiden. Dergelijke schade is niet te voorzien tijdens de uitgevoerde bouwkundige keuring, voor eigen risico en uitgesloten voor iedere vorm van aansprakelijkheid.

Naar inschatting staan er in kleigebieden ongeveer 300.000 woningen met een fundering op staal. Een deel van deze woningen (ver)zakt langzaam, soms meer dan 1 cm per jaar. Bij mogelijk 150.000 van deze woningen wordt daarom funderingsherstel voorzien.

De woning kan ook zijn voorzien van een zogenaamde plaatfundering, dit is een horizontale plaat uit gewapend beton welke als dragend structuurelement voor de gehele verdere bovenbouw fungeert. Plaatfunderingen worden uitsluitend toegepast bij minder “zware” gebouwen. Een plaatfundering houdt dus in dat het gebouw op één grote gewapend betonnen plaat in draagkrachtig zand rust. De fundering zelf wordt funderingsplaat genoemd of ook wel vloerplaat. Een plaatfundering betekent dat een gebouw op een zandlaag staat. De vaste grond is hier de zandlaag die zo hard en stabiel is dat er niet geheid hoeft te worden. De (plaat)fundering staat direct op deze zandlaag, en onder het maaiveld in verband met de vorstgrens.

• Algemeen bekend is dat bij woningen met deze funderingen meer risico is op een verzakking, zetting of scheurvorming in het metselwerk. Dit kan komen door wijzigingen in de bodemstructuur in de nabije omgeving.

afbeelding: Aveco de Bondt

Gebreken aan de fundering

• Stel dat aan een fundering mechanische schade aanwezig is, deze schade is dus niet het gevolg van een funderingsprobleem maar van een incident (bijvoorbeeld tijdens werkzaamheden). Het is niet noodzakelijk dat deze schade wordt hersteld.
• Een fundering kunt u altijd maar deels bekijken. Indien scheurvorming in de fundering zichtbaar aanwezig is, kan dit betekenen dat er recent of in het verleden wijzigingen hebben plaats gevonden in de bodemstructuur. De fundering heeft zich dan inmiddels (mogelijk) opnieuw ‘gezet’.
  • Controleer regelmatig de gevel van de woning op nieuwe scheurvorming of uitbreiding van reeds aanwezige scheurvormingen en zettingen.
  • Bij actieve ‘beweging’ of veranderingen aan de woning zult u op enig moment nader onderzoek moeten laten uitvoeren naar de staat en toestand van de fundering en de stabiliteit van de bodemstructuur.

• Minimale scheurvorming is zeker bij oudere woningen niet direct een probleem maar heeft vaak te maken met werking en zetting van materialen of mogelijke veranderingen aan het gebouw door een verbouwing. Thermische werking, temperatuurverschillen, materiaalverschillen of roestend ijzer kunnen allemaal oorzaken zijn van scheurvormingen.
• Bij twijfel over de stabiliteit van de fundering adviseren wij nader en specialistisch onderzoek. De extra kosten die gemaakt moeten worden voor een specialistisch onderzoek wegen niet op tegen een onzekerheid die mogelijk grote gevolgen kan hebben. Om meer inzicht in de eventuele problematiek te krijgen en te kijken naar een mogelijke oplossing adviseren wij u om een aanvullend funderingsonderzoek te laten doen.
  • Door met name ongelijkmatige zakkingen ontstaan zettingsverschillen in het gebouw die tot scheurvorming kunnen leiden.
  • Het inklinken van de ondergrond door de verlaging van de waterstand of door het krimpen van de grondslag kan ook leiden tot zettingen in baksteenconstructies.
  • Ook wanneer funderingsconstructies hun draagkracht verliezen kan er een zetting optreden.
  • De kosten voor een funderingsonderzoek kunnen enorm oplopen.

• Een mogelijke zakking/zetting van een fundering kent verschillende oorzaken. Belangrijke oorzaak hiervan is een daling van de grondwaterstand waardoor de grond “inklinkt” en de fundering van het gebouw (deels) mee zakt. Deze beweging zorgt vaak voor een typerende schade beeld in -of buiten de woning.
• Verzakking of scheefstand in de fundering kan betekenen dat er recent of in het verleden wijzigingen hebben plaats gevonden in de bodemstructuur. De fundering heeft zich dan (mogelijk) inmiddels opnieuw ‘gezet’.
  • Controleer regelmatig de gevel van de woning op nieuwe scheurvorming of uitbreiding van reeds aanwezige scheefstanden en verzakkingen.
  • Bij actieve ‘beweging’ of veranderingen aan de woning zult u op enig moment nader onderzoek moeten laten uitvoeren naar de staat en toestand van de fundering en de stabiliteit van de bodemstructuur.
• Tijdens een bouwkundige keuring en indien daarvoor de mogelijkheden er zijn zal extra aandacht worden besteed aan de fundering.

Fundering op koeienhuiden

Fundering op koeienhuiden is een broodje aap verhaal, het verhaal lijkt onuitroeibaar, nog nimmer is een dergelijke fundering gevonden. Waar de verhalen vandaan komen is onduidelijk. Naar alle waarschijnlijkheid zijn teksten uit het verleden verkeerd geïnterpreteerd. Vanuit grondmechanisch – en technisch oogpunt heeft een koeien- of ossenhuid uiteraard geen dragende functie. Een slappe leren lap, ook al zou het in meerdere lagen worden toegepast, is ongeschikt om er een woning op de funderen, laat staan een oude middeleeuwse kerk.